Wielkimi krokami zbliża się koniec roku a wraz z nim uwielbiane przez wszystkich Święta Bożego Narodzenia. Wiecie, że w naszym kraju w większości regionów zwyczaje świąteczne są prawie identyczne. W większości domów śpiewane są kolędy i pastorałki, a przy wigilijnym stole zostaje wolne miejsce dla zbłąkanego wędrowca. Pod świąteczny obrus wkładane jest sianko, na wigilijną kolację gospodynie szykują 12 potraw. Zgodnie z wielowiekową tradycją biesiadowanie rozpoczyna się wraz z pierwszą gwiazdką na niebie. To nawiązanie do Gwiazdy Betlejemskiej, która zwiastowała przybycie na Ziemię Jezusa oraz wskazywała drogę Trzem Królom, którzy podążali, aby oddać pokłon Zbawicielowi. Kolację wigilijną powinno się rozpocząć modlitwą oraz czytaniem fragmentu ewangelii św. Łukasza, a dopiero potem uczestnicy przełamując się opłatkiem składają sobie życzenia. Ciekawostką może być fakt, iż łamanie się opłatkiem jest znany tylko w Polsce i na Litwie.

A jak i skąd się wzięły inne zwyczaje?

Pod pięknym białym obrusie ukrywa się trochę sianka, a przy nakrywaniu stołu nie można zapomnieć o dodatkowym wolnym miejscu dla niespodziewanego gościa – zwyczaj ten rozpowszechnił się w XIX W. Ten rytuał jest pozostałością ze świata słowiańskich wierzeń, gdzie nietkniętą część jedzenia zostawiało się dla duchów zmarłych przodków. Jednym z ważniejszych elementów całej kolacji jest tradycja ustawienia dwunastu potraw i tu w zależności od regionu kraju mogą się troszkę różnić. Najczęściej na naszych stołach pojawia się zupa grzybowa lub barszcz czerwony robiony na domowym zakwasie z buraków, śledzie pod „różną postacią”, karp również w różnych odsłonach, pierogi z kapustą i grzybami, kapusta z grochem, kutia i wiele innych w zależności od upodobań pani domu. Do tych wszystkich pysznych 12-stu potraw zaliczają się również ciasta a przede wszystkim pierniki i makowce. Musicie wiedzieć, że te potrawy oprócz tego, że są pyszne, zazwyczaj postne to mają również swoją symbolikę.

Podczas Wigilii zamiast mięsa podaję się ryby, które symbolizują Chrystusa oraz odradzanie się do życia. Również kompot z suszonych owoców nie pojawia się bez przyczyny. Gruszki to symbol długowieczności, jabłka to miłość i zdrowie, a suszone śliwki odganiają złe moce. Wedle ludowych wierzeń mak zapewnia bogactwo, dlatego na wigilijnym stole nie powinno zabraknąć kutii, makowców czy klusek z makiem. Piernik to symbol dobrobytu i wyznacznik wyższego statusu społecznego. Z kolei chleb to symbol nowego życia oraz dobrobytu, a zjedzenie go podczas tej wyjątkowej kolacji ma zapewnić pomyślność w nadchodzącym Nowym Roku. Oczywistym zwyczajem świątecznym jest śpiewanie kolęd. Najpopularniejsze to „Wśród nocnej ciszy”, „Lulajże Jezuniu”, „Przybieżeli do Betlejem”. Jednym z milszych zwyczajów jest umieszczanie prezentów pod choinką, które według tradycji przynosi Św. Mikołaj.

I tu kolejna ciekawostka, bo zwyczaj ubierania choinki wcale nie jest polskim obrzędem. Generalnie zwyczaj dekorowania drzewka rozpoczęli Niemcy, gdzie dominował protestantyzm, a głównym promotorem choinki był Marcin Luter. Następnie zwyczaj ten zapożyczyły Francja i Anglia, następnie do Polski przywędrował wraz z zaborem pruskim na przełomie XVIII i XIX w. Jego orędownikami byli urzędnicy i żołnierze, których przebywali na naszych terenach. W tamtych ciężkich czasach choinka szybko zdobyła popularność przede wszystkim wśród arystokracji, dopiero później reszta ludności przyjęła ten sympatyczny rytuał. Najpóźniej, bo dopiero w okresie międzywojennym ubieranie choinki zawitało na polskie wsie w rejonach południowych i centralnej części kraju. Szczególnie Górale upodobali sobie ten zwyczaj i w ich gwarze choinka to „jutka”. Góralska tradycja wymagała powieszenia drzewka do góry nogami i przyozdabiano ją słodyczami i owocami. Wszystkie te łakocie były wieszane były nad palącymi się świeczkami, aby mogły spadać na ziemie ku uciesze domowników. Obecnie oczywiście wygląda to zupełnie inaczej, sama tradycja mocno ewoluowała, a ozdoby są coraz bardziej wymyślne. Kiedyś choinka była ubierana dopiero w wigilię, kiedy wszystkie prace porządkowe i kulinarne w większości były zakończone, dom miał „inny świąteczny zapach”. Obecnie większość z nas robi to znacznie wcześniej, bo nawet gdzieś w okolicy Mikołajek, czyli 6-go grudnia.

Po wigilijnej kolacji wiele rodzin wspólnie udaje się na Pasterkę. Zwyczajowo ta msza odbywa się o północy jednak każda parafia może ustalić własne zasady. I znów mała ciekawostka- otóż jedną z polskich tradycji jest zachowanie postu w Wigilię, mimo iż w Kościele katolickim taki obowiązek został zniesiony w 1983 roku to w Polsce episkopat podtrzymał specjalnym dokumentem aż do 2003 r. i od tego czasu post stał się jedynie zalecanym, ale mimo wszystko w wielu rodzinach ten zwyczaj nadal obowiązuje. Po kolacji wigilijnej oraz Pasterce czekają nas dwa cudowne świąteczne dni spędzone wraz z rodziną i bliskimi. Każde takie Święta zostawiają w naszej pamięci cudowny czas spędzony z najbliższymi i nawet kiedy już jesteśmy na skraju życia to wracamy pamięcią do tych niezapomnianych chwil, kiedy byliśmy dziećmi. Obecnie młode pokolenie choć nie tylko powoli zatraca swoją tożsamość świąteczną. Wszystkich nas zdominowały sztuczne choinki oraz sztuczne ozdoby. Zmęczeni życiem niejednokrotnie chcemy odbębnić prace świąteczne i pozwolić sobie na błogie lenistwo i sute biesiadowanie. Zapominamy, że Boże Narodzenie to tradycja i służy właśnie temu, aby nie zatracić człowieczeństwa oraz pamięci narodowej i duchowej. Święta to nie tylko religia czy obrzęd kościelny. Żadne inne wydarzenie nie wywarło tak silnego wpływu na kulturę narodów oraz poziom cywilizacji jak narodziny Jezusa. Te niezwykłe narodziny ponad 2000 lat temu miały moc przebudzenia ludzi.